Weer terug van weggeweest, afgelopen jaar is er veel gebeurd. Hieronder een interview met mij over de rouwverwerking bij Jason. Dit heeft op de site voor nabestaanden van de MH17 ramp gestaan maar wil het hier ook graag met jullie delen. In verband met privacy voor onze puberzoon is zijn naam veranderd.
“We zien weer Jason zoals we hem kennen”
Ook op kinderen en tieners heeft
het verlies van dierbaren grote impact. De manier waarop zij het verwerken of
zich uiten, is vaak anders dan bij volwassenen. Als ouder kun je je daar soms
machteloos bij voelen, helemaal als je het toch al zwaar hebt met je eigen
verlies. Iedereen moet daar uiteindelijk zijn eigen weg in vinden, maar
ervaringen van anderen kunnen daar wel bij helpen. Loes van Heijningen vertelt
daarom over de ervaringen van haar en haar man Robbert met hun zoon Jason
(12).
Het gezin was net op vakantie in Frankrijk toen ze hoorden dat Robberts
broer Erik met zijn vrouw Tina en hun zoon Zeger (17), die op vakantie waren
vertrokken met de MH17, nooit meer thuis zouden komen. Over die eerste periode
schrijft Loes in haar blog: “Jason
werd snel boos en gefrustreerd. Een keer wilde zijn veter niet vast; tranen. Ik
heb hem uitgelegd dat ons emotioneel vat vol zit en door iets kleins kan
overlopen. Zo gingen we die vakantie geregeld onze vaten legen door iets leuks
te doen. En als we verdrietig waren hoefden we alleen maar te zeggen: “mijn vat
zit vol”. Jason zei ook een keer; “ga maar even naar papa want die heeft je nu
harder nodig dan ik”.
Thuis merken ze dat Jason moeite heeft om zijn
draai te vinden. Hij start aanvankelijk met veel zelfvertrouwen en plezier in
de brugklas van het VWO, maar na een paar weken is van dat enthousiasme niets
meer over. Zijn zelfvertrouwen en zijn leerprestaties kelderen, hij heeft huilbuien,
raakt snel overprikkeld en uit frustratie vernielt hij af en toe zijn
schoolspullen. “Hij was helemaal niet meer de Jason zoals we hem kenden”
vertelt zijn moeder.
Tijdens een informatiebijeenkomst over
schadeafhandeling valt veel op zijn plek. Robbert spreekt een rouwdeskundige en
herkent heel wat dingen waar ze mee worstelen bij Jason. “Allerlei problemen
bleken terug te voeren op zijn verwerking van de ramp. En daar bleek specifieke
hulp voor te zijn, ook voor Jasons leeftijd. De volgende dag hebben we meteen
contact opgenomen en gelukkig konden we al snel terecht.”
De hulp heeft zowel Jason als zijn ouders heel veel
gebracht. Daarom besluit Loes om hun verhaal te delen. “Misschien helpt het
andere ouders. Biedt het herkenning, geeft het net dat zetje over de streep.
Ongetwijfeld lopen er nog meer kinderen rond met hun ziel onder de arm, en zijn
er veel ouders die het daar heel moeilijk mee hebben, naast hun eigen verdriet.
We hebben zelf gemerkt en merken nog hoe zwaar dat kan zijn. Maar gelukkig
weten we nu ook wat goede hulp brengen kan. We zien weer steeds meer ‘onze’
Jason terug.”
Lees het gesprek met Loes van Heijningen
---
“Het kan heel heftig zijn. Maar er is hulp”.
In gesprek met Loes van Heijningen over de hulp voor
haar zoon met programma RouwHulp
Robbert en Loes van Heijningen
waren met hun zoon Jason (12) op vakantie in Frankrijk toen ze hoorden dat
Robberts broer Erik met zijn vrouw Tina en hun zoon Zeger (17), die op vakantie
waren vertrokken met de MH17, nooit meer thuis zouden komen. Thuis had Jason moeite
om zijn draai te vinden.
Wat merkten jullie
aan Jason?
Jason is hoogsensitief en een jaar of vijf geleden gediagnosticeerd
met een lichte vorm van het Syndroom van Asperger, een vorm van autisme. Na de
zomer ging hij naar de brugklas.
“Die eerste weken gingen super!
Niets te merken van zijn sociaal onhandig gedrag, hij was blij en had veel
zelfvertrouwen. Bij het kennismakingskamp
was hij zelfs van plan om heel stoer een nachtje te blijven slapen.
Uiteindelijk hebben we hem daar middernacht opgehaald en daarna kelderde zijn
zelfvertrouwen, had hij huilbuien - ook op school - en raakte hij snel
overprikkeld. Hij toonde veel vermijdingsgedrag, tot soms bijna apathisch. Dan
zat hij hele dagen op de bank met zijn tablet of voor de tv.”
Het laatste half jaar vertoonde hij ook ineens weer
veel meer autistisch gedrag. “Het was nog nooit zo sterk als de afgelopen
periode. Met veranderingen kon hij helemaal niet omgaan. Daaraan kun je ook
zien wat angst – het was vooral angst bij Jason – en negatieve gedachten, met
een mens kunnen doen. Je ziet dat natuurlijk bij heel veel mensen, volgens mij
vallen wij ook wel wat terug op zekerheden en in ‘autistische trekjes’, maar
iemand die al wat meer neigt naar autistische gedragingen, die zakt nog meer
terug, die gaat in nog meer dingen vasthouden aan zekerheden en veiligheden
inbouwen.”
Zijn schoolprestaties zakten in.
“Hij deed echt zijn best wel om te leren, maar zijn werkgeheugen zat gewoon vol
– hij kon ook niks leren. en wij probeerden hem op allerlei manieren te helpen
bij het leren – aan het werk zetten, overhoren – maar het gaf zoveel stress bij
Jason. Dan had hij een toets en dan was het weer een onvoldoende. Zoveel frustratie! Op een gegeven moment was
de motivatie natuurlijk ook ver te zoeken, hij werd alleen maar angstiger ook
voor school.”
Angst was sowieso heel sterk, hij was bang voor aanslagen, voor IS,
voor een derde wereldoorlog. “In januari, met die aanslag in Parijs, had hij in
de krant mannen met bivakmutsen gezien. Hij was alleen beneden en ik was op
zolder. Opeens hoorde ik hem met gesmoorde kreten de trap op rennen. Dus ik er
snel heen, lag hij daar op zijn bed, helemaal onder de dekens in een
foetushouding, bibberend en kreunend. Hij zag overal mensen met bivakmutsen uit
alle hoeken en gaten van het huis komen. Hij heeft zo’n enorme fantasie, en hij is echt een beelddenker, maar dan zo’n
angst… Dan denk je als moeder wel even: en nu…? Ik ben naast hem gaan zitten,
heb m’n armen om hem heen geslagen en verteld: “Jij hebt een enorme mooie
fantasie maar dat is soms ook heel lastig, want daardoor zie je nu dingen die
er niet zijn. Er zijn hier geen mannen met bivakmutsen. Dat heb je gezien in de
krant en misschien op tv, maar hier zijn ze niet. Dus je gaat nu je schoenen
aantrekken en je gaat die boodschap doen bij de bakker die je elke zaterdag
doet.” Weer terug in z’n structuur. Dat heeft hij gedaan en daarna zijn we naar
het bos gegaan en daar heeft hij alle boosheid eruit kunnen gooien. En dan
‘landt’ hij gewoon weer. Dat bos is een ideaal hulpmiddel. Maar voor mij was
dat echt wel een dieptepunt.”
Hoe ga je daar zelf
mee om? Hoe kun je dat aan, terwijl je het zelf ook zwaar hebt?
“Als je kind je nodig heeft, dan ben je er gewoon. Ik noem dat: ik
parkeer dingen op de vluchtstrook. Soms gaat dat heel bewust, soms ook
onbewust. Maar af en toe wil het weer invoegen op die snelweg en soms kan dat
heel mooi en soms voegt het zo onhandig in dat het gewoon een hele file
veroorzaakt, een dikke opstopping. Het is mooi dat je brein dat kan doen. Ik
heb ook wel dagen gehad dat ik de hele dag liep te huilen. Maar toen ging het
ook slecht met Jason. En dan kan ik het weer omzetten – nu ben ik er weer even
voor hem.
Op school heeft hij een mentor waar hij altijd bij
kan binnenlopen. Er zijn veilige plekken ingebouwd, waar hij even tot rust kan
komen. We hebben hem ook zo veel mogelijk de structuur willen bieden van
school. Maar ik heb hem ook een paar keer van school af moeten halen omdat het
niet meer ging. Af en toe kreeg ik dan whatsappjes die je hart braken. Dan is
het ook zaak om rustig te blijven. Hoe rustiger jij bent, hoe beter het voor
hem is. Dan ben je niet die hulpverlener, maar gewoon moeder, die er voor hem
is, die hem begrijpt of dat ten minste probeert. Het belangrijkste is dan dat
je hem weer rustig krijgt, in het hier en nu houdt.
Het allerergste van de ramp is natuurlijk dat zij er
niet meer zijn. Maar als je kijkt naar alles er omheen, dan is het vooral hoe
moeilijk Jason het had, wat je raakt. Hoe diep hij gezeten heeft, hoe angstig
hij was. Als dat maar weer goed gaat. Daarom zijn we ook zo blij met die hulp.
En daarom wil ik ook andere ouders dit vertellen: het kan heel heftig zijn,
maar er is hulp.”
Wat maakte dat je hulp
hebt gezocht?
“Op een gegeven moment weet je ook: dit kan ik niet alleen. En het is
ook helemaal niet goed om dit alleen te doen. Want ook Robbert en ik zaten wel
eens op een heel ander spoor. Robbert was meer van hard aanpakken – en ik was
meer van ‘rustig aan met hem – er speelt veel meer dan alleen de overgang naar
de middelbare school.’
In het najaar was Robbert bij zo’n bijeenkomst over
letselschade en daar was ook een tafel met rouwexperts. Hij heeft geloof ik de
hele middag vooral daar gezeten. Er was zo veel herkenning; al die dingen die
voorbij kwamen, gebrek aan concentratie, angst, terugvallen in de ontwikkeling
– we zagen het allemaal bij Jason en het bleek te maken te hebben met zijn
verwerking van de ramp. Nog op de parkeerplaats belde hij: “Je moet Jason niet
te hard aanpakken hoor…” We hebben die avond veel gepraat en de volgende dag
meteen contact gezocht met Paul Boelen van het Ambulatorium van de Universiteit
Utrecht. Gelukkig kwamen we er snel tussen en konden we snel een afspraak
maken. In december waren de eerste gesprekken al.”
Wat heeft die hulp
gebracht?
Het begon met dat het Jason hielp om het verlies onder
ogen te zien. “Hij moest een foto meenemen van Erik, Tina en Zeger. Mariken
Spuij, zijn therapeute, vroeg hem naar de foto te kijken en hardop te zeggen
dat ze er niet meer zijn. Dat kon hij niet. Toen dat besef, of eigenlijk die
acceptatie, begon te landen, toen kwamen ook de huilbuien los. Mariken
vergeleek het met een bal die je lang onder water kunt houden, maar die, als je
loslaat, ineens omhoog floept. Jason wist ook terugkijkend precies die
momenten te benoemen dat zijn bal omhoog geschoten was. Momenten waarbij al het
opgekropte verdriet, woede, angst eruit kwam. Aan de ene kant vreselijk om als
moeder mee te maken, aan de andere kant was ik blij dat het eruit kwam en dat
ik er ook voor hem kon zijn.”
Mariken had ook meteen
de vinger op de zere plek wat betreft zijn angst en autistische gedrag. “Ze is
daar ook meteen mee aan de slag gegaan door met hem foute aannames en niet
helpende gedachten te ontdekken. En vervolgens te kijken: wat zijn dan wel
helpende gedachten, wat is je ‘steunteam’. Dat werkt gewoon. Wij zouden er ook
wel met hem over kunnen praten – we hebben het wel eens over die ‘o-jee-gedachten’
en ‘oké-gedachten’– maar dan neemt hij dat toch minder van mij aan dan van
Mariken. Dus dat is heel fijn en voor mij ook wel een verademing om daar even
niet mee aan de slag te hoeven. In september krijgt Jason begeleiding bij het
leren leren en plannen. Ook dat hadden we eerst zelf opgepakt, maar Mariken zei
ook: “dat moet je niet willen, jullie hebben je handen er al genoeg aan vol.
Jason heeft dit schooljaar teveel stof gemist en staat voor teveel vakken
onvoldoende waardoor we besloten hebben dat hij komend schooljaar de brugklas
van het gymnasium over doet. Geen verloren jaar, een jaar waarin Jason heel
veel geleerd heeft en met een goede start weer kan beginnen.”
“Wij zijn zelf niet bij de sessies die Mariken met
hem heeft, maar ze koppelt wel eens in de zoveel tijd terug. Het deel rond
rouwverwerking is nu wel afgelopen, maar we zijn aan het kijken hoe we langzaam
aan kunnen afbouwen en hoe we omgaan met wat er over is, vooral angsten, dingen
waar hij tegenop ziet. Jason moet echt nog meer vertrouwen krijgen in de
wereld. Mariken bedenkt daar ook opdrachten voor, zoals: ga in het openbaar
vervoer met hem. Nou, dat hebben we meteen goed aangepakt: heel Amsterdam door in
de metro. Zonder zijn hulphond Peter. Bij elk station kromp hij helemaal in
elkaar. Wij zeiden: “Joh Jason, papa en mama zijn bij je.” En wat zegt hij
dan: “Ja, Zeger z’n papa en mama waren ook bij hem.” Dan breekt je hart. Want
ja, dat is zo. Hij was bang voor aanslagen van IS, op elk station en in
Amsterdam heb je daar meer kans op dan in het Friese stadje waar wij wonen. Hij
moet het nu hebben van zijn positieve ervaringen. Dat je kunt zeggen: toen ging
het ook goed. Ik kan niet toezeggen dat er niks gebeurt. Alleen de kans dat er
wat gebeurt is heel klein. En we zien wel stapjes. Laatst gingen we in de
vakantie met de tram in Amsterdam en daar kon hij gewoon van genieten.”
Er is ook contact geweest tussen Jasons therapeute
en de school. “Dat is heel goed, dan hoeven wij daar niet meer voor te knokken.
Zij zegt het niet met allerlei emoties die ouders hebben en die ze op scholen
ook met een korrel zout nemen. Daardoor realiseren ze zich op school nu ook
meer waarom het invloed heeft op zijn leerprestaties. Ze zien nu dat het
werkgeheugen ook vol kan zitten, dat hij ook niets meer op kan nemen. Maar we
zien ook wel dat we niet van ze kunnen verwachten dat ze alles begrijpen. We kunnen
niet van alle mensen verwachten dat ze ook maar iets snappen van waar wij in
zitten, dat ze kunnen bedenken hoe het is om nabestaande te zijn van MH17, dat
is niet te peilen. En de één is natuurlijk ook de ander niet. Het brengt zo
veel met zich mee. De gesprekken die ik zelf in Utrecht heb gehad, hebben me
dat wel laten zien – ook dat al die afzonderlijke ‘stukjes’ echt aandacht
verdienen. Jasons vooruitgang biedt mij ook die ruimte. Nu ik zo terug kijk,
heeft "mijn vluchtstrook" de afgelopen tijd aardig vol gestaan. Ik
ben hem nu aan het legen…”
Meer weten over Rouwhulp?
